فضاهای مورد نیاز در طراحی و احداث کارخانه های فرآورده لبنی

در طراحی و احداث کارخانه های فرآورده لبنی، می‌بایست بخش هایی را در نظر داشت. در این مقاله، به تمامی این بخش هایی که، نبودشان موجب اختلال در کیفیت کار و راحتی کارکنان خواهد شد، اشاره خواهیم کرد و تمامی نکات مهم را بررسی میکنیم. برای دریافت اطلاعات جامع تا انتهای این مقاله را مطالعه کنید.

بخش های مورد نیاز کارخانه های فرآورده لبنی

در این قسمت بخش های مورد نیاز کارخانه های فرآورده لبنی، به همراه توضیحات تکمیلی آنها، درج شده است. بخش های گفته شده به شکل زیر است:

سکوی دریافت شیر خام

اين بخش كاملاً توسط ديوار از بخشهاي ديگر توليد جدا شده و درب اين بخش به هیچ عنوان نباید به سمت سالن اصلي توليد باز شود.

بخش تحویل شیر خام

این بخش در ابتداي كارخانه قرار داشته و در اين قسمت، می‌بایست درب ورودي تحويل شير خام به كارخانه به صورت جداگانه از ساير قسمت ها، در نظر گرفته شود، به طوري كه باعث انتقال آلودگي نگردد.

آزمایشگاه شیر خام دریافتی

در صورتي كه بخش تحويل شير خام در كنار آزمايشگاه اصلي واحد توليدي قرار نداشته باشد بخش شير خام دريافتي بايد داراي آزمايشگاه مجزا بوده و در صورتي كه آزمايشگاه اصلي واحد توليدي در كنار بخش تحويل شير خام قرار داشته باشد بايد توسط دريچه اي كوچك مجهز به پرده هوا يا جريان مثبت هوا، به آزمايشگاه توليدي باز شود تا توانايي انجام آزمايشات لازم و ضروري جهت پذيرفتن شير ورودي را داشته باشد.

آزمایشگاهها

بايد در محلي بنا شوند كه به راحتي قابل دسترس و در نزديكترين فاصله به سالن توليد بوده و داراي بخشهاي مجزاي شيميايي و ميكروبيولوژي بوده و آزمايشگاه ميكروبيولوژي داراي فضاي مجزا متشكل از سه بخش استريليزاسيون، انكوباسيون و كشت ميكروبي باشد.

انبار مواد اولیه بسته بندی

مواد و وسايل بسته بندي مانند شيشه، كارتن، پاكت و برچسب و غيره در اين مكان نگهداري مي شوند. يك درب اين قسمت مي بايستي جهت ورود مواد اوليه بسته بندي به انبار به سمت محوطه و يك درب اين قسمت به سمت سالن توليد و بسته بندي باشد.

 انبار نمك

این بخش باید به طور مجزا و متناسب با ظرفيت توليد كارخانه احداث شود و فاصله آن با سالن توليد حفظ گردد. يك درب اين قسمت مي بايست جهت ورود نمك به انبار به محوطه و يك درب اين انبار به قسمت سالن توليد باشد.

انبار شیر خشک و مواد افزودنی

این بخش باید به طور مجزا و متناسب با ظرفيت توليد كارخانه احداث شود و فاصله آن با سالن توليد حفظ گردد و در اين قسمت با توجه به شرايط خاص نگهداري شير خشك مي بايست دما و رطوبت نسبي كنترل گردد. يك درب اين قسمت باید جهت ورود شير خشك به انبار به محوطه و يك درب اين انبار به سمت سالن توليد باشد.

انبار عمومی

محلي است جهت نگهداري وسايل متفرقه از قبيل وسايل آشپزخانه، وسايل اداري، ظروف خالي، لباس كار و ديگر ملزومات كه ابعاد آن بستگي به گستردگي كارخانه دارد و نيازي نيست كه در نزديكي سالن توليد باشد.

انبار قطعات و لوازم

اين انبار به عنوان توصيه جهت نگهداري قطعات و لوازم ماشين آلات مي باشد و اجراي آن در پيشرفت و بهبود مستمر كارخانه تاثير خواهد داشت. جهت آساني دستيابي به قطعات يدكي و لوازم ماشين آلات بهتر است در نزديكي سالن توليد احداث گردد.

انبار مواد شیمیایی

كليه مواد شيميايي مورد استفاده نظير اسيد و سود بايد در محلي جداگانه قرار داشته باشد يك درب اين قسمت جهت ورود مواد شيميايي به محوطه و يك درب اين انبار به محل مخازن CIP باشد.

محل قرار گیری مخازن شستشوی درجا (CIP)

باید در طراحي و ساخت كارخانه، قرار گيري مخازن سود، اسيد و آب در نظر داشته باشید و در كنار انبار مواد شيميايي قرار بگیرد، تا سقف از سالن توليد و انبارها جدا باشد و محل قرار گيري تهويه ها جهت خروج بخارات اسيد و سود به سمت فضاي آزاد بيرون باشد.

انبار ضایعات

این بخش جهت نگهداري محصولات برگشتي از بازار و خط توليد می‌باشد. درب اين قسمت نباید به سالن توليد باز شود.

انبار نگهداری دوغ

این قسمت مي بايست داراي شرايط مناسب از نظر دما و رطوبت و ديگر عوامل، متناسب با ويژگيهاي محصول باشد.

انبار قرنطینه

در صنايع غذايي معمولاً انجام آزمايشات لازم روي مواد اوليه و يا محصول نهايي ممكن است چند روز به درازا بكشد، طي اين دوره مي بايست محصول در قرنطينه بماند تا جواب آزمايشات روشن گردد. بسياري از كارخانجات اين محصولات را درون انبار مواد اوليه و يا محصول قرار مي دهند، ولي به روشهاي مختلف اطمينان حاصل مي كنند كه هيچگونه تداخل بين كالاي قرنطينه و محصول نهايي به وجود نيايد، ولي در شرايطي كه خطر تداخل در كالا زياد باشد مي توان مبادرت به احداث انبار قرنطينه نمود. حجم اين انبار بستگي به حجم روزانه توليد و نيز زمان نگهداري تا دريافت جواب آزمايشات دارد.

سردخانه ها

واحدهاي توليد كننده شير و ساير فرآورده هاي لبني به منظور نگهداري و حفظ كيفيت مواد اوليه و محصولات توليدي خود بايد از سردخانه مناسب (زير صفر و بالاي صفر) براي اين منظور استفاده نمايند. يك درب اين قسمت مي بايست جهت ورود محصولات به سالن توليد و يك درب آن جهت بارگيري به محوطه بيرون باشد. (متناسب با ظرفيت توليد)

گرمخانه ها

براي توليد انواع ماست جهت دوره گرمخانه گذاري نياز به اين مكان با دماي 45-40 درجه سانتيگراد مي باشد. يك درب اين قسمت مي بايستي جهت ورود ماست به سالن توليد و يك درب جهت خروج به سردخانه باشد.

هر كارخانه مي بايست داراي محلي جهت شستشوي سبد ورودي به سالن توليد باشد. يك درب اين قسمت باید جهت ورود سبد به محوطه و يك درب آن به سمت سالن توليد و بسته بندي باشد.

سالن تولید (شیر، ماست، دوغ، خامه و ….)

زيربناي سالن توليد بستگي به ظرفيت توليد كارخانه دارد و لازم است که در آن زير بناي سطح اشغال شده توسط ماشين آلات بر حسب نوع ماشين آلات و ابعاد آن حداكثر 45 % فضاي اصلي سالن توليد با احتساب حداقل يك متر فضاي خالي از حداقل دو طرف دستگاه باشد. در سالن توليد مي بايستي محل پركن هاي شير تفكيك شده باشند.

سالن بسته بندی پنیر

با توجه به نوع پنير بايد در محل مناسب و دور از سالن هاي ديگر توليد انجام گيرد. سالن بسته بندي بايد كاملاً تميز، سالم و عاري از آلودگي باشد. و زير بناي آن بستگي به ظرفيت توليد كارخانه دارد و مي بايستي در آن زير بناي سطح اشغال شده توسط ماشين آلات بر حسب نوع ماشين آلات و ابعاد آن حداكثر 45% فضاي اصلي سالن توليد با احتساب حداقل يك متر فضاي خالي از حداقل دو طرف دستگاه باشد.

سالن بسته بندی بستنی

با توجه به نوع بستني بايد در محل مناسب و دور از سالن هاي ديگر توليد انجام گيرد. سالن بسته بندي بايد كاملاً تميز، سالم و عاري از آلودگي باشد. و زير بناي آن بستگي به ظرفيت توليد كارخانه دارد و مي بايستي در آن زير بناي سطح اشغال شده توسط ماشين آلات بر حسب نوع ماشين آلات و ابعاد آن حداكثر 45% فضاي اصلي سالن توليد با احتساب حداقل يك متر فضاي خالي از حداقل دو طرف دستگاه باشد.

محل ورود و خروج کارگران (پیش سالن)

اين محل مي بايستي مجهز به حوضچه ضدعفوني كفش كارگران باشد و در قسمت ورودي سالن توليد در نظر گرفته شود.

اتاق نمونه های ادواری

در صنايع غذايي معمولاً تا پايان مدت زمان ماندگاري محصول از هر بچ توليدي نمونه اي به عنوان شاهد نگهداري مي شود و مي بايستي در محل با توجه به شرايط مطلوب نگهداري محصول قرار داده شود.

تاسیسات بخار

محل استقرار دیگ بخار و تاسيسات مربوطه مي بايست در خارج از سالن توليد و با فاصله مناسب از سالنهاي توليد، انبارها و امكانات كارگري و اداري بوده و برابر مقررات سازمانهاي ذيربط، مسائل ايمني آن رعايت و تاييديه هاي لازم اخذ گردیده باشد.

محل قرار گیری سیستم تصفیه فاضلاب

بايستي محلي جهت تصفيه فاضلاب خروجي كارخانه بر اساس مواد 10 و 11 قانون بهسازي محيط زيست در نظر گرفته شود به نحوي كه از آلوده نمودن محيط توسط كارخانه جلوگيري نمايد.

رختکن کارگران

در هر كارخانه بايد اتاق با وسعت كافي جهت رختكن وجود داشته باشد و در مجاورت سرويسهاي بهداشتي باشد و در كارخانه هايي كه خانمها نيز كار مي كنند بايد رختكن جداگانه براي آنان در نظر گرفته شود.

اتاق استراحت کارگران

در هر كارخانه بايستي اتاق با وسعت كافي جهت استراحت كارگران زن و مرد به صورت جداگانه وجود داشته باشد.

سرویسهای بهداشتی

بايد براي كارگران زن و مرد دستشويي و توالت مجزا به تعداد مورد نياز وجود داشته باشد. توالتها بايد در محلي باشند كه آلودگي در محيط به حداقل برسد و نبايد درب توالت بسمت سالن توليد و انبارها باز شود.

حمام ها

بايد براي كارگران حمام مجزا به تعداد مورد نياز وجود داشته باشد.

آشپزخانه

چنانچه طبخ در كارخانه انجام گيرد، كارخانه مي بايستي نسبت به تهيه آشپزخانه با متراژ مناسب،متناسب با تعداد كارگران اقدام نمايد .

سالن غذا خوری

هر كارخانه مي بايستي داراي غذا خوري با وسعت كافي و تعداد لازم ميز و صندلي براي عده اي كه هر وعده غذا مصرف مي كنند باشد.

اتاق نگهبانی

جانمايي، زيربنا و قسمتهاي مختلف آن بستگي به گستردگي كارخانه دارد.

نمازخانه

بايد متناسب با تعداد افراد پرسنل باشد.

قسمتهای اداری

زير بنا و قسمتهاي مختلف آن بستگي به گستردگي كارخانه دارد.

فضا جهت توسعه آینده

به عنوان توصيه و پيشرفت و بهبود مستمر كارخانه طبق طرح هاي پذيرفته شده باشد.

کلام آخر…

تمامی بخش های مورد نیاز یک کارخانه ی فراورده لبنی را بیان کردیم. امیدواریم در این مقاله، توانسته باشیم تمامی سوالات شما را پاسخ داده باشیم. برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره، با تیم ما ارتباط برقرار کنید.